Prowadzenie przedsiębiorstwa, niezależnie od jego wielkości czy branży, wiąże się z ryzykiem pojawienia się trudności finansowych. Jeżeli problemy na tym podłożu stają się zjawiskiem trwałym i występują przez dłuższy czas, rozwiązaniem może być restrukturyzacja. Czym ona jest i na czym polega?
Co to jest restrukturyzacja?
Restrukturyzacja jest procesem podejmowanym przez przedsiębiorstwa w celu poprawy ich efektywności i rentowności. Często obejmuje on reorganizację prawnej, własnościowej, operacyjnej lub innej struktury firmy z zamiarem uczynienia jej bardziej zyskowną lub lepiej zorganizowaną pod kątem obecnych potrzeb. Może to obejmować zmiany w modelu biznesowym, dostosowania administracyjne, cięcie kosztów oraz reorganizację struktur korporacyjnych.
Proces ten zwykle obejmuje ponowną ocenę i modyfikację strategii, operacji i finansów firmy, aby dostosować je do bieżących lub przyszłych celów. Restrukturyzacja finansowa może obejmować zmianę struktury kapitałowej poprzez długi i kapitał własny, renegocjację warunków z wierzycielami lub w skrajnych przypadkach prowadzić do ogłoszenia upadłości dłużnika. Restrukturyzacja operacyjna skupia się natomiast na poprawie kluczowych aspektów działalności, takich jak zarządzanie łańcuchem dostaw, efektywność kosztowa i optymalizacja siły roboczej.
Celem restrukturyzacji jest przywrócenie przedsiębiorstwa do zdrowia finansowego i poprawa efektywności operacyjnej, co zabezpiecza jego przetrwanie w konkurencyjnym środowisku. Chociaż proces może być skomplikowany i wymagający, angażując różne grupy interesariuszy, w tym pracowników, zarządzanie, wierzycieli i inwestorów, udana restrukturyzacja może przekształcić borykającą się firmę w silną i żywotną jednostkę.
Kiedy i wobec kogo stosuje się restrukturyzację?
Restrukturyzacja przedsiębiorstwa jest procesem prawnie regulowanym, mającym na celu zapobieganie upadłości i odbudowanie stabilności finansowej firmy. Adresowana jest do podmiotów gospodarczych, które borykają się z problemami finansowymi, lecz posiadają perspektywy na poprawę swojej sytuacji ekonomicznej. Zastosowanie restrukturyzacji jest możliwe zarówno w przypadku przedsiębiorców faktycznie niewypłacalnych, jak i tych zagrożonych niewypłacalnością. Innymi słowy, jest to mechanizm skierowany do tych podmiotów gospodarczych, które nie są w stanie na bieżąco regulować zobowiązań finansowych lub w przewidywalnej przyszłości mogą znaleźć się w takiej sytuacji.
Postępowanie restrukturyzacyjne może przybrać różne formy, zależnie od potrzeb i specyfiki danego przedsiębiorstwa. Obejmuje on działania takie jak negocjacje z wierzycielami w celu uzyskania lepszych warunków spłaty długów, zwrócenie się ku procesowi restrukturyzacji biznesowej w celu zwiększenia efektywności, czy nawet zmianę modelu biznesowego. Istotą restrukturyzacji jest stworzenie warunków, które umożliwią przedsiębiorstwu dalsze funkcjonowanie i rozwój, unikając tym samym postępowania upadłościowego.
Stosuje się ją, kiedy w ocenie zarządu, specjalistów restrukturyzacyjnych lub innych zainteresowanych stron (np. wierzycieli), istnieje realna szansa na przywrócenie przedsiębiorstwu płynności finansowej oraz rentowności operacyjnej. Jest to zatem instrument skierowany do przedsiębiorstw, które pomimo chwilowych problemów finansowych, mają potencjał na odwrócenie negatywnych trendów i powrót na ścieżkę wzrostu.
Jakie są rodzaje restrukturyzacji?
Prawo restrukturyzacyjne wyróżnia cztery formalne rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych:
Postępowanie o zatwierdzenie układu.
Przyspieszone postępowanie układowe.
Postępowanie układowe.
Postępowanie sanacyjne.
Postępowanie o zatwierdzenie układu
Jedna z form restrukturyzacji, która daje przedsiębiorcom szansę na uniknięcie ogłoszenia upadłości przez negocjacje z wierzycielami. Jest to procedura zaprojektowana, by umożliwić restrukturyzację zadłużenia i umożliwić dalsze funkcjonowanie na rynku. Etapami tego procesu są:
informowanie wierzycieli - utrzymanie dobrych relacji z wierzycielami jest kluczowe, dlatego dobrą praktyką jest informowanie ich o planowanym postępowaniu,
ustalenie dnia układowego - jest to moment, od którego wierzytelności powstałe później nie są już objęte układem,
przygotowanie propozycji układowych - dłużnik wraz z nadzorcą układu przygotowuje propozycje, które mogą zawierać różne warunki, jak rozłożenie długu na raty czy umorzenie części zadłużenia,
głosowanie wierzycieli - dla zatwierdzenia układu potrzebna jest zgoda co najmniej połowy wszystkich wierzycieli, posiadających nie mniej niż 2/3 wszystkich wierzytelności,
wysłanie do sądu wniosku o zatwierdzenie układu - jest to jedyny moment, w którym sąd angażuje się w proces, mający na celu zatwierdzenie układu przyjętego przez wierzycieli.
Charakterystyka postępowania, które umożliwia dłużnikowi zawarcie układu pokazuje, że jest to procedura najmniej formalna, z minimalnym udziałem sądu. Dłużnikowi pozostaje pełne prawo do zarządzania majątkiem aż do dnia wydania postanowienia o zatwierdzeniu układu. Jednak nie zawiesza ona postępowań egzekucyjnych, co oznacza, że dłużnik powinien decydować się na nią szybko, by uniknąć konsekwencji finansowych związanych z trwającymi egzekucjami.
Przyspieszone postępowanie układowe
Jest procesem restrukturyzacyjnym zaprojektowanym do tego, aby pomóc dłużnikom uniknąć upadłości poprzez umożliwienie im negocjacji układu z wierzycielami. Postępowanie to jest zasadniczo ukierunkowane na szybsze i mniej sformalizowane podejście do restrukturyzacji w porównaniu z innymi postępowaniami restrukturyzacyjnymi.
W przyspieszonym postępowaniu układowym, znaczącą rolę odgrywa zgromadzenie wierzycieli, na którym dokonuje się głosowania nad zaproponowanym układem. Aby układ został przyjęty, wymagana jest zgoda większości wierzycieli, którzy mają łącznie co najmniej dwie trzecie sumy wierzytelności. Jeśli układ zostanie zatwierdzony przez wierzycieli, sąd wydaje postanowienie o jego zatwierdzeniu, a dłużnik rozpoczyna realizację zobowiązań wynikających z układu.
Postępowanie układowe
Postępowanie skierowane do przedsiębiorców, potrzebującym wsparcia w uniknięciu upadłości poprzez renegocjację zadłużenia z wierzycielami. Jest przeznaczone dla przedsiębiorstw, które są niewypłacalne lub zagrożone niewypłacalnością, i umożliwia im negocjacje z wierzycielami, aby osiągnąć bardziej korzystne warunki spłaty długów. Główne etapy postępowania układowego obejmują:
złożenie przez dłużnika wniosku na temat otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego,
rozpoznanie wniosku przez sąd i wydanie postanowienia o rozpoczęciu postępowania,
sporządzenie przez dłużnika (pomocy udziela doradca restrukturyzacyjny) planu restrukturyzacyjnego oraz spisu wierzytelności,
zwołanie zgromadzenia wierzycieli, aby zagłosowali nad układem,
jeśli układ zostanie przyjęty przez wierzycieli, jego zatwierdzenie przez sąd.
Różnice między postępowaniem układowym a innymi formami restrukturyzacji polegają głównie na wymaganych dokumentach, czasie trwania i stopniu zaangażowania sądu. Postępowanie układowe trwa zazwyczaj powyżej 12 miesięcy, ale może być skrócone, jeśli firma decyduje się na proces przyspieszonego postępowania układowego, które w praktyce trwa nie dłużej niż 9 miesięcy.
Postępowanie sanacyjne
Jeden z najbardziej zaawansowanych rodzajów postępowań restrukturyzacyjnych. W przypadku postępowania sanacyjnego można wprowadzić takie zmiany jak redukcja zatrudnienia, sprzedaż niepotrzebnych aktywów, renegocjacja umów czy pozyskiwanie nowych klientów, które mają na celu zmniejszenie kosztów i zwiększenie efektywności operacyjnej przedsiębiorstwa.
Przeprowadzenie działań sanacyjnych, przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli, rozpoczyna się od złożenia wniosku do sądu restrukturyzacyjnego, który powinien zawierać wszystkie niezbędne informacje i dokumenty. Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku przez sąd, dłużnik wdraża plan restrukturyzacyjny - skupia się na zatwierdzeniu spisu wierzytelności i zwołuje zgromadzenie wierzycieli w celu głosowania nad układem. Jeśli układ zostanie przyjęty przez wierzycieli i zatwierdzony przez sąd, przedsiębiorstwo może kontynuować działalność bez obciążeń finansowych.
Istnieje jeszcze drugi podział postępowania restrukturyzacyjnego, ze względu na jego charakter i przyczynę. W tym przypadku wyróżniamy następujące rodzaje:
naprawcza - polega na próbach naprawienia sytuacji firmy, która od dłuższego czasu przeżywa kryzys. Ma na celu poprawę sytuacji finansowej, optymalizację operacji np. produkcyjnych i pozbycie się zbędnego majątku,
rozwojowa - skupia się na długoterminowych działaniach, które mają na celu wprowadzenie innowacji i wzrost wartości przedsiębiorstwa,
finansowa - odnosi się do zmian w polityce finansowej firmy, na przykład przez restrukturyzację zadłużenia lub zmiany w strukturze kapitałowej,
własnościowa - związana jest z procesami takimi jak prywatyzacja, czyli przejście z posiadania publicznego do prywatnego,
operacyjna - dotyczy bieżącej działalności firmy i może obejmować zmiany w strategiach marketingowych, zarządzaniu lub sprzedaży,
dostosowawcza - firma skupia się na innowacjach i wzmocnieniu swojej pozycji na rynku,
antycypacyjna - polega na wprowadzaniu zmian w oparciu o obserwacje konkurencji i całego rynku.
Główne przyczyny restrukturyzacji
Postępowanie restrukturyzacyjne to złożony proces, który odpowiada na różne potrzeby przedsiębiorstwa znajdującego się w trudnej sytuacji. Główne przyczyny rozpoczęcia restrukturyzacji są zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne. Wewnętrzne przyczyny mogą obejmować:
duże koszty prowadzenia działalności, które przekraczają możliwości finansowe firmy,
nieefektywna politykę firmy, prowadzącą do słabych wyników finansowych,
niska jakość produktów lub usług, która wpływa na spadek zainteresowania klientów,
nieopłacalna produkcja, która nie przynosi oczekiwanych zysków.
Zewnętrzne przyczyny natomiast mogą być następujące:
sytuacje kryzysowe takie jak pandemia lub epidemia, które znacząco wpływają na działalność gospodarczą,
wysoka inflacja, prowadząca do wzrostu kosztów i spadku siły nabywczej,
zmiany w polityce gospodarczej, które mogą niekorzystnie wpłynąć na warunki prowadzenia biznesu,
rosnąca konkurencja na rynku, co wymusza na firmach przegląd ich strategii i dostosowanie do nowych realiów.
Podjęcie decyzji o restrukturyzacji jest zazwyczaj korzystne zarówno dla przedsiębiorstwa, jak i dla wierzycieli, ponieważ umożliwia wypracowanie warunków umożliwiających spłatę zadłużenia i uniknięcie upadłości. Restrukturyzacja opiera się na różnych typach działań, takich jak restrukturyzacja operacyjna, finansowa, strategiczna i właścicielska, każda z nich ma na celu poprawę określonego aspektu działalności firmy.